Vai trò của huyệt Dũng Tuyền

(Tổng hợp tài liệu từ Lê Quý Ngưu, Thái Hồng Quang và một số tác giả khác.)
Dũng tuyền là huyệt tĩnh trong 5 huỵêt chuyển tải của kinh Túc thiếu âm thận, nhận khí dương từ kinh Túc Thái dương bàng quang; ngũ hành thuộc Mộc. Là một trong Tam tài huyệt: Dũng tuyền (địa tài), Bách Hội (thiên tài), Chiên trung (nhân tài).

 Tên gọi:

+ Dũng có nghĩa là vọt, mạnh

 

+ Tuyền: là suối, nguồn.

Dũng tuyền là nguồn suối phu mạnh

Vị trí: nằm ở dưới lòng bàn chân, ở khe cũa gan bàn chân như một dòng suối, nguồn phát đầu tiên của thận khí đi ra. Là tĩnh huyệt của của Thận kinh đi ra, là nơi tàn chứa chân dương ở phía dưới của thận. Thận chủ về thuỷ nên gọi là Dũng tuyền.

Công năng của huyệt :

Có nhiệm vụ khai khiếu tinh thần giao tế tâm thận. Thực hoả vượng lên có thể làm cho chìm xuống, hư hoả thượng lên có thể tráng thuỷ để chế hoả. Đây là huỵêt vị quan trọng để cấp cứu các bệnh về tâm thần như hôn mê, ngất xỉu, cảm nắng, kinh phong trẻ em; có công năng thanh hiệt khai khiếu, bổ âm hạ hoả, làm thông suốt tim- thận

Tuỳ theo trường hợp bệnh cụ thể mà sử dụng huyệt này đơn độc hay phối hợp với các huyệt khác: có thể châm cứu bằng kim, day, ấn hoặc nhu châm, hoặc dùng năng lượng sinh học, kể cả ngâm bàn chân trong nước ấm, hoặc nước ấm có gừng…


Tên Huyệt:
Trương-Chí-Thông, khi chú giải thiên ‘Bản Du’ (LKhu.2) cho rằng: “Nước suối (tuyền Thuỷ ) ở dưới đất là cái sở sinh của Thiên nhất sinh ra, vì vậy nên mới đưa vào nơi bắt đầu xuất ra của kinh Thiếu âm (Thận) và gọi là Dũng Tuyền”.
Tên Khác:
Địa Cù, Địa Vệ, Địa Xung, Quế Tâm, Quyết Tâm.
Xuất Xứ:
Thiên ‘Bản Du’ (LKhu.2).
Đặc Tính:
+ Huyệt thứ 1 của kinh Thận.
+ Huyệt Tỉnh, thuộc hành Mộc.
+ Huyệt Tả của kinh Thận.
+ Một trong nhóm ‘Hồi Dương Cửu Châm’, có tác dụng nâng cao và phục hồi chính khí.
+ Một trong ‘Tam Tài Huyệt’: (Bá Hội (Thiên), Chiên Trung (Nhân), Dũng Tuyền (Địa).
Vị Trí:
Dưới lòng bàn chân, huyệt ở điểm nối 2/5 trước với 3/5 sau của đoạn đầu ngón chân thứ 2 và giữa bờ sau gót chân, lỗ hõm dưới bàn chân.Giải Phẫu: Dưới da là cơ gấp ngắn các ngón chân, gân cơ gấp dài các ngón chân, cơ giun, cơ gian cốt gan chân, cơ gian cốt mu chân, khoảng gian đốt bàn chân 2-3.
Thần kinh vận động cơ là các nhánh của dây thần kinh chày sau.
Da vùng huyệt chi phối bởi tiết đoạn thần kinh L3.
Tác Dụng:
Giáng Âm hoả, thanh Thận nhiệt, định thần chí.
Chủ Trị:
Trị gan bàn chân đau hoặc nóng lạnh, kích ngất, động kinh, mất ngủ, đỉnh đầu đau, họng đau, nôn mửa, Hysteria.
Phối Huyệt:
1. Phối Tam Lý (Vi.36) + Thừa Sơn (Bq.57) trị tiêu chảy, hạ chú (Biển Thước TâmThư).
2. Phối Nhiên Cốc (Th.2) trị các ngón chân đau (Thiên Kim Phương).
3. Phối Nhiên Cốc (Th.2) trị họng đau (Tư Sinh Kinh).
4. Phối Đại Chung (Th.4) trị họng đau, không muốt được (Tư Sinh Kinh).
5. Phối Cường Gian (Đc.18) + Tứ Thần Thông trị kinh gian (Tư Sinh Kinh).
6. Phối Kiến Lý (Nh.11) trị vùng dưới tim đau nhức không muốn ăn (Tư Sinh Kinh).
7. Phối Hợp Cốc (Đtr.4) + Phong Long (Vi.40) + Thiên Đột (Nh.22) trị họng sưng đau (Châm Cứu Tụ Anh).
8. Phối Đại Chùy (Đc.14) + Hợp Cốc (Đtr.4) + Khúc Trì (Đtr.6) + Tuyệt Cốt (Đ.39) trị thương hàn sốt cao không hạ (Châm Cứu Đại Thành).
9. Phối Đại Lăng (Tb.7) + Hợp Cốc (Đtr.4) + Nội Quan (Tb.6) + Thập Tuyên + Tứ Hoa trị ngũ tâm phiền nhiệt (Châm Cứu Đại Thành).
10. Phối Phong Long (Vi.40) + Quan Nguyên (Nh.4) trị ho, hư lao (Ngọc Long Ca).
11. Phối Hành Gian (C.2) trị tiểu đường, Thận suy (Bách Chứng Phú).
12. Phối Cưu Vĩ (Nh.15) trị ngũ lâm (Tịch Hoằng Phú).
13. Phối Âm Giao (Nh.7) trị ruột đau (Tịch Hoằng Phú).
14. Phối Âm Cốc (Th.10) + Chiếu Hải (Th.6) + Tam Âm Giao (Ty.6) trị tiểu gắt, tiểu ra máu (Châm Cứu Đại Toàn).
15. Phối Âm Lăng Tuyền (Ty.9) trị sán khí đau lan đến rốn (Thiên Tinh Bí Quyết).
16. Phối Ẩn Bạch (Ty.1) + Phong Long (Vi.40) + Quan Xung (Tb.9) + Thiếu Thương (P.11) + Thiếu Xung (Tm.9) trị họng sưng đau (Y Học Cương Mục).
17. Phối Nhân Trung (Đc.26) + Thiếu Thương (P.11) trị trẻ nhỏ bị kinh phong (Y Học Nhập Môn).
18. Phối Tâm Du (Bq.15) + Thần Môn (Tm.7) + Thiếu Thương (P.11) trị si ngốc (Thần Châm Kinh).
19. Phối Túc Tam Lý (Vi.36) trị hôn mê do trúng độc (Châm Cứu Học Thượng Hải).
20. Phối Kinh Cốt (Bq.64) + Thừa Sơn (Bq.57) trị bàn chân co rút (Châm Cứu Học Thượng Hải).
21. Phối Hưng Phấn + Lao Cung (Tb.8) + Nhân Trung (Nh.26) trị bệnh tâm thần (Châm Cứu Học Thượng Hải).
Châm Cứu:
Châm thẳng, sâu 0, 5 - 1 thốn. Cứu 1 - 3 tráng - Ôn cứu 5 - 10 phút.
Tham Khảo:
(“Tà khí ở Thận sẽ gây ra bệnh cốt thống, âm tý: thắt lưng đau nhức, bụng trướng, đại tiện khó, vai và lưng đau nhức, chóng mặt, phải châm Dũng Tuyền + Côn Lôn” (LKhu.20, 6).
(“Nhiệt bệnh, vùng rốn kịch liệt, ngực hông sườn đau, châm Dũng Tuyền + Âm Lăng Tuyền, dùng kim số 4, châm huyệt trong cổ họng (Liêm Tuyền)”(LKhu.23, 29).
(“...Vùng thắt lưng đau kèm cảm giác nóng trong cơ thể, khó thở, phải châm huyệt Dũng Tuyền và thích U?y Trung cho ra máu” (TVấn.41, 16).

Về lý giải tại sao có nhiều công năng như vậy, mỗi công năng đều có một cách lý giải khoa học theo sinh lý vận hành của kỳ kinh bát mạch.

Thí dụ: tại sao huyệt này có thể chữa được các chứng đau ở đỉnh đầu? Nguyên do như sau:
Trong “Trửu hậu ca” có ghi rằng : ”Đau đỉnh đầu mắt không mở được, châm huyệt Dũng tuyền…” (Đính tâm đầu thống nhãn bất khai. Dũng tuyền hạ châm định an thái”. Đỉnh đầu là nơi kinh Can đi qua, mà Dũng Tuyền là tĩnh huyệt của kinh Túc Thiếu âm Thận sao lại có thể trị được chứng này? Vì ở đây đường tuần hành của 2 kinh Can- Thận có quan hệ hội nhau. “Thận kinh đi từ Thận lên trên xuyên qua Can- cách”, can mạch lên trán giao nhau ở đỉnh, vì mạch khí của Thận kinh có thể qua Can kinh mà đi thẳng lên đến đỉnh đầu. Ngoài ra Can Thận đồng nguyên hoặc gọi là Tinh huyết đồng nguyên, hư tổn của Thận đều liên hệ đến Can âm gây ra Can Thận đều hư, âm huyết không thể đưa đến đỉnh đầu; hoặc gây ra Can dương thượng thăng xông lên quấy nhiễu ở đỉnh đầu. Có thể tư Thận âm mà bình Can dương, dẫn hoả đi xuống; vì thế nên có thể trị chứng đau chính giữa đỉnh đầu.

Tác dụng trị bệnh:

+ Tại chỗ: đau nhức, nóng, lạnh gan bàn chân.

+ Theo kinh: đau đỉnh đầu, đau tê mặt trong đùi.

+ Toàn thân: Kích ngất, mất ngủ, trúng nắng, trúng gió, huyết áp cao, động kinh, tâm thần nhức đầu

Như vậy, vai trò huyệt Dũng Tuyền rất là quan trọng trong các bệnh lý của cơ thể, đặc biệt là Cao huyết áp. Tuy nhiên, do Dũng Tuyền nằm ở vị trí của khe như đã miêu tả, nên việc áp chân vào nhau để 2 huyệt có thể áp vào nhau để nãy sinh hiệu ứng âm- dương thì quả là cực kỳ khó khăn, có lẽ phải có cao nhân chỉ điểm cụ thể. Hơn nữa, theo như hình của Sư phụ Hùng Sơn đã post lên diễn đàn của chúng ta đã thể hiện rất rõ lòng bàn chân có nhiều vùng phản chiếu của các cơ quan nội tạng. Mà nếu như những chỗ “trũng” hay “ khe” áp vào nhau sinh ra hiệu ứng tác dụng thì những chỗ “nhô lên” sẽ áp thật thật thật sát nhau thì có sinh ra hiệu ứng nguy hiểm gì đối với những phủ tạng khác hay không?

Vả lại, ở cạnh đầu ngón cái có huyệt Thiếu Thương, là huyệt thuộc kinh Thủ Thái âm phế: nếu ta ngồi thoải mái, dùng 2 đầu ngón cái miết- day huỵệt Dũng Tuyền thì lại có thêm lợi ích nữa khi Thiếu thương được kích thích là tăng thông khí hô hấp…

Cách xoa bóp 

Tư thế ngồi, chân trái đặt lên trên gối phải, tay trái giữ bàn chân, tay phải áp sát vào gan bàn chân xoa và xát theo chiều dọc bàn chân 20 lần, làm từ nhẹ đến mạnh, từ chậm đến nhanh. Bàn chân sẽ nóng dần lên là tốt. Sau đó dùng hai ngón cái và trỏ bóp nhẹ các ngón chân, bóp dần xuống đến gót khoảng 5 phút. Dùng ngón trỏ day ấn vào huyệt dũng tuyền (giữa gan bàn chân). Sau đó để đầu ngón tay cái vuông góc với gan bàn chân, ấn vào thấy tức là được, day nhẹ nhàng huyệt theo chiều kim đồng hồ. Huyệt này có tác dụng hạ huyết áp, bổ thận, chữa đau lưng mỏi gối. động tác tiếp theo là đổi bàn chân, trình tự làm như trên.

Những lợi ích của xoa bóp bấm huyệt

  - Xoa bóp bấm huyệt giúp giảm căng thẳng, tăng khả năng tập trung, giảm đau, giãn cơ, và điều hòa chức năng nội tạng, tăng cường nhu động của dạ dày, ruột và cải thiện chức năng tiêu hoá.
 

- Tăng dinh dưỡng của da làm da bóng đẹp, có tác dụng tốt đối với chức năng bảo vệ của da.
  - Xoa bóp bấm huyệt điều trị có hiệu quả các bệnh như: thoái hóa cột sống cổ, thoái hóa cột sống lưng, đau quanh khớp vai, liệt vận động do tai biến mạch máu não, mất ngủ kéo dài, người bị đau đầu, mệt mỏi... nhiều bệnh do tổn thương của các cơ quan: hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa, tiết niệu, sinh dục...
  - Điều hòa quá trình hưng phấn hay ức chế thần kinh trung ương, làm thư giãn thần kinh, giảm căng thẳng, tăng khả năng tập trung...
  - Xoa bóp thường xuyên làm tăng tính linh hoạt của khớp và làm giảm khả năng bị chấn thương, cải thiện tư thế. Ngoài ra, xoa bóp còn kích thích hệ thống lympho, làm tăng miễn dịch và cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể.
  - Xoa bóp làm giãn mạch máu, tăng tuần hoàn tại chỗ, góp phần chống viêm, giảm phù nề.
  - Xoa bóp làm giãn cơ, đặc biệt là những nhóm cơ đã bị co cứng. Xoa bóp có thể cải thiện các hiện tượng co cứng các nhóm cơ xung quanh khớp dẫn đến đau và hạn chế vận động.

Trong cơ thể chúng ta có vô số các tế bào thần kinh trải dài khắp cơ thể. Ở mỗi bàn chân là nơi tập trung nhiều dây thần kinh nhỏ li ti. Chúng là điểm cuối cùng của của hệ thống thần kinh và là điểm thấp nhất của đường ống. Do những hoạt động của con người đều dồn trọng lực cơ thể vào bàn chân nên khiến máu đọng lại, ép các sợi thần kinh bị kẹp, tắc nghẽn khiến bạn có cảm giác ê mỏi, chuột rút. Để giúp máu lưu thông tuần hoàn tốt hơn và tránh tình trạng xơ cứng khớp chân chúng ta có thể dành chút thời gian để xoa bóp, mát-xa cho vùng chân của bạn với những thao tác rất đơn giản. Để giúp các bạn có cái nhìn rõ hơn về tác dụng và mối liên hệ của huyệt vùng chân với cơ chế phòng, chữa  bệnh chúng ta sẽ đi tìm hiểu những quan điểm của các nền y học sau đây:

• Theo học thuyết phản xạ vùng

Theo học thuyết phản xạ vùng mà Tiến sĩ William Fitzgerald đã nghiên cứu cho thấy có thể điều trị một số bệnh qua cách day bấm huyệt ở 10 vùng trên cơ thể, trong đó có vùng chân. Ông đã thí nghiệm chứng minh với cơ thể được chia làm 10 vùng song song nhau, lấy đường trung tâm phân chia cơ thể làm danh giới và được đánh số thứ tự từ 1 -5. Các đường đối xứng ở hai mặt và cuối cùng là đường phản chiếu ở chân và tay, mỗi vùng 5 đường.

Chính nhờ thí nghiệm đó đã chỉ ra cho chúng ta một nguyên lý điều trị bệnh từ thế kỷ xx đó là việc bấm huyệt ở vùng bị bệnh. Bệnh phát sinh từ vùng nào thì chúng ta chỉ việc tìm và bấm lên điểm phản chiếu ở bàn chân và bàn tay cho đến khi chúng hết đau thì thôi. Tức là khi đó bệnh đã hết.

• Theo Đông y

Theo y học cổ truyền cho rằng tất cả các bộ phận trên cơ thể chúng ta đều có gốc từ bàn chân. Chính vì vậy chỉ cần day bấm huyệt vùng bị bệnh sẽ khỏi với nguyên lý chân trái ứng với nửa thân trái và chân phải ứng với nửa thân phải. Để kéo dài tuổi thọ, phòng chống bệnh người ta thường bấm huyệt ở chân.

Ngoài ra, việc xoa bóp thường xuyên bàn chân sẽ góp phần làm quá trình máu lưu thông được tuần hoàn hơn, giúp cơ thể phát triển cân đối hơn, các khớp xương, lớp mô cơ trở nên dẻo dai, chắc khỏe hơn, giúp khai thông đầu óc, tăng cường sức đề kháng để cơ thể chúng ta khỏe mạnh, ngăn ngừa một số loại bệnh.

Bàn chân ít nhiều cũng có ảnh hưởng tới ngũ tạng của con người, điều đó trực tiếp đến dức khỏe của mỗi chúng ta.

Huyệt bàn chân và mối liên hệ với các cơ quan khác trong cơ thể

• Gan bàn chân có quan hệ với chứng nghễnh ngãng, ù tai, đau mỏi lưng.
• Ngón chân cái ảnh hưởng đến gan và tỳ.
• Lòng bàn chân có ảnh hưởng tới thận.
• Ngón thứ 4 ảnh hưởng tới gan. Bên cạnh đó vùng sát ngón còn chữa táo bón, đau nhức vai lưng.
• Mu ngón chân thứ 2 ảnh hưởng tới dạ dày
• Mu ngón chân út ảnh hưởng đến bàng quang
• Theo y học ngày nay

Với sự phát triển tiên tiến của nền y học hiện đại ngày nay các bác sỹ cho rằng việc xoa bóp, bấm huyệt có những tác dụng sau:

• Điều hòa tuần hoàn máu giúp máu lưu thông.
• Kích thích thần kinh gây cảm giác hưng phấn, giảm stress, giảm đau, chống lại quá trình oxy hóa, tăng cường các chất nội sinh, kích thích nội tiết tố, giảm khả năng mắc các bệnh của cơ thể.
• Tốt cho hệ xương được nuôi dưỡng một cách tốt hơn. Giúp tan máu đông, chống kết dính sợi cơ, gân làm cho chúng khỏe mạnh, dẻo dai hơn.
• Giúp cho các khớp được bôi trơn nhờ việc tăng tiết chất nhờn ở ổ khớp và giúp chúng hoạt động hiệu quả hơn.
• Gân cốt trở nên mềm và có tình đàn hồi hơn bởi máu được lưu thông, gân được nuôi dưỡng tốt. Tránh được tình trạng co rút gân, dãn dây chằng.
• Đặc biệt xoa bóp bấm huyệt giúp chũng ta thư giãn thoài mái, tránh các cảm giác tâm lý tiêu cực.
• Da dẻ trở nên hồng hào hơn khi xoa bóp vì chúng được cung cấp máu và có thể ngăn tình trạng ứ đọng máu ở tĩnh mạch.
• Ngoài ra, khi xoa bóp, lớp da chết được lấy đi làm cho tuyến mồ hôi hoạt động, tuyến mỡ bài tiết tốt hơn giúp thải các chất không cần thiết ra khỏi cơ thể nhanh hơn.

Việc xoa bóp, bấm huyệt  bàn chân đã mang lại những tác dụng kỳ diệu đối với sức khỏe con người. Chính vì vậy, mỗi chúng ta hãy dành ra một chút thời gian để chăm sóc cho bản thân mình để giảm bệnh tật; thư giãn và điều quan trọng là làm cho cuộc sống của chúng ta trở nên lành mạnh hơn.